William Szekspir stwierdził, że świat jest sceną, na której główne role odgrywają wciąż wchodzący i wychodzący (z teatru rzeczywistości) ludzie. Jest to myśl na wskroś filozoficzna, ale nie zaskakująca. Dlaczego? Ponieważ związki filozofii i teatru są bliższe niż może wydawać się na pierwszy rzut oka.
Żyjący w III w.n.e. Diogenes Laertios, biograf starożytnych filozofów greckich i autor bezcennych Żywotów i poglądów słynnych filozofów, przekazał i utrwalił legendę dotyczącą pochodzenia określenia „filozof” (z greckiego: miłośnik mądrości). Po raz pierwszy nazwy tej użyć miał – znany nie tylko z filozoficznych dywagacji – grecki matematyk i mistyk, Pitagoras. Kluczowy był kontekst pojawienia się słowa „filozof”. Według relacji Laertiosa Pitagoras porównywał ludzkie życie do igrzysk. Wyróżniał trzy typy ludzi biorących w nich udział, a więc: zawodników, handlarzy i hazardzistów oraz po prostu widzów. Pierwsi za wszelką cenę chcieli zdobyć sławę, drudzy gonili za bogactwami, zaś ci ostatni pragnęli tylko jednego – prawdy. To ich właśnie Pitagoras nazwał miłośnikami mądrości, czyli filozofami.
Obraz ten nasuwa skojarzenia z teatrem, którego korzenie również sięgają starożytnej Grecji. Arystoteles, jeden z największych filozofów w historii, w traktacie o dziele literackim (niezachowana w całości Poetyka), krytykując poglądy swojego mistrza Platona, stwierdza, że – generalizując – sztuka jako mimesis (naśladownictwo, podobieństwo, imitacja) pozwala nam nie tylko posiąść głębsze rozumienie świata, ale również odkrywa przed nami horyzonty dobroci. Arystoteles powiedziałby zapewne, że dobra sztuka rozpościera przed nami szerokie horyzonty doskonałości moralnej, czyli uczy nas postępować cnotliwie. Tę funkcję sztuki Arystoteles określa jako katharsis (oczyszczenie).
Wstęp ten był konieczny, by pokazać, że łączenie teatru z filozofią nie jest przypadkowe. Wręcz przeciwnie – jest ono nie tylko uzasadnione historycznie, ale i teoretycznie. Oznacza to, że filozofia teatru nie będzie kolejnym bałamutnym i sofistycznym doklejeniem rzeczownika „filozofia” do innego słowa, tylko po to, by nadać mu splendoru i powagi.
Przeczytaj cały artykuł: Krótka refleksja o teatrze i filozofii
Zdjęcie: Joanna Gałuszka
